Czy ciało może być świątynią duszy? parareligijny wymiar duchowości hatha-jogi.
Krzysztof Konecki
T. 12, 3 (2013), s. 15-29, [1]
The purpose of this article is a theoretical analysis of the phenomenon of hatha-yoga, as it occurs in the western world. The issue of hatha-yoga in contemporary societies can also be viewed from the perspective of the concept of modernization. However, an interesting perspective may be also the category of "subjectivisation of religion." An individual currently chooses from a wide range of spiritual practices specific items and constructs her/his own fusion-type religion. The individual in the modem world, therefore, continue to search for transcendence and understanding of ultimate meanings. Subjectivisation process leads to a private spiritual exploration well targeting the body of the individual, which can be an expression of the value of health, well-being and emotional or hedonistic experience, seeking for risky and extreme situations (such as extreme sports and mountain climbing). An example of this type of spiritual quest in the modern western world is also hatha-yoga, which is a practice originated from India, and which is connected with a work on the body where doing certain exercises affects our psycho-physical well-being, and sometimes spiritual condition. Theoretical theses contained in the paper are mainly the consequence of five years of ethnographic research in the social world of hatha-yoga.
Celem artykułu jest analiza teoretyczna zjawiska hatha-jogi w formie, w której występuje w świecie zachodnim. Praktyka współczesnej hatha-jogi zostanie zanalizowana w kontekście kilku teorii, by można było zrozumieć jej aktualne miejsce i rolę w społeczeństwie i kulturze zachodniej. Wykorzystane zostaną również własne badania empiryczne, które szerzej zostały opisane w pracy „Czy ciało jest świątynią duszy? Współczesna praktyka jogi jako fenomen psychospołeczny” (Konecki 2012). Na problematykę hatha-jogi można spojrzeć z perspektywy koncepcji modernizacji, której podlegało i podlega nasze społeczeństwo. Jednak interesującą wizją może być również perspektywa „subiektywizacji religijności". Jednostka obecnie sama wybiera z szerokiego spektrum praktyk duchowych określone elementy i konstruuje swoją własną religię typu fusion. Jednostki we współczesnym świecie nie przestają zatem poszukiwać transcendencji i zrozumienia spraw ostatecznych. Poszukują ich w innych obszarach i religiach bądź tradycjach filozoficznych i kulturowych niż te, w których byli wychowani. Proces subiektywizacji prowadzi do prywatnych poszukiwań duchowych nakierowanych również na ciało jednostki, czego wyrazem może być wartość zdrowia, dobrostanu psychicznego i emocjonalnego, przeżycia hedonistycznego, poszukiwań sytuacji ekstremalnych i ryzykownych (np. sporty ekstremalne czy wspinaczka wysokogórska). Przykładem tego typu duchowych poszukiwań we współczesnym zachodnim świecie jest także hatha-joga, będąca pochodzącą z Indii praktyką pracy nad ciałem, w której przypadku, wykonując określone pozycje ciała, buduje się dobrostan psychiczny, a często i duchowy. Tezy teoretyczne zawarte w artykule są głównie konsekwencją pięcioletnich badań etnograficznych autora w świecie społecznym hatha-jogi. Tezy te są interpretowane także w świetle kilku teorii socjologicznych, by maksymalnie zwiększyć ich moc wyjaśniającą.