Prospołeczna, partycypacyjna i „wspólnotowa" archeologia bliskiej przeszłości jako sposób na nadawanie sensu trwaniu (ludzi i rzeczy) oraz jako antidotum na niedostatki wiedzy i trywializację przeszłości.
Anna Zalewska
T. 13, 2 (2014), s. 19-38, [1]
In an attempt to demonstrate the value and specificity of the archaeology of the close past (which only to some extent corresponds to determinations already functioning in the scientific discourse, such as the archaeology of modernity, historical archaeology, or the archaeology of us), I highlight in this article the areas where archaeology somewhat naturally intertwines with anthropological and sociological reflection. Beside several observations pertaining to general archaeological theory I provide some insights into revealing the entanglement between people and things and dependence of people on things. Subsequently, I present some arguments that archaeology (seen simultaneously as the way of obtaining the thorough knowledge of the distant and near past and as the social practice) is fundamentally tied to the present. My observations in terms of the relations between society and archaeology have been inspired by so-called community archaeology, whose premise is to methodologically encourage its treatment as a directive, also in the Polish context. In the subsequent part of the article, as the exemplification of theoretical assumptions, the authoring program titled Roadside Lessons of History is presented. Trough the implementation of that program I am trying to prove social usefulness and efficacy of material remains of the past, and of archeology. I also confront particular social contexts in which the material remains of the Great War function; of which one (the region of Rawka and Bzura Rivers) is characterised by the fact that the relatively close proximity of the material remains is only really a matter of chronology; whereas in the other (Flanders Fields in Belgium), aside from the 'youth' of the record, this closeness proximity is also a matter of various processes that deepen the connection between the present and the past. Finally, in my conclusions I reflect on the validity of treating the social circulation of archaeological knowledge as an integral element of the archaeological practice itself, in a process which I propose to describe as socialisation of archaeology within which the significant role is played among other, by the podepositional processes.
W celu ukazania specyfiki i wartości archeologii bliskiej przeszłości wskazane zostały w niniejszym artykule pola, w których archeologia w naturalny sposób łączy się z refleksją antropologiczną i socjologiczną. Obok uwag odnoszących się do kwestii powiązań ludzi i rzeczy oraz zależności ludzi od rzeczy, przedstawione zostały argumenty na rzecz tezy, że archeologia (jako dostarczająca wiedzy „źródłowej" dyscyplina naukowa i jako rodzaj działań społeczno-kulturowych, potencjalnie pomocnych w nawiązywaniu i pogłębianiu wartościowych więzi społecznych/wspólnotowych), jest fundamentalnie związana z teraźniejszością. Jako inspirująca w kontekście określania i kreowania relacji społeczeństwa z archeologią wskazana została tzw. archeologia wspólnotowa (community archaeology), zaś jako egzemplifikacja założeń teoretycznych zaprezentowany został autorski program Przydrożne Lekcje Historii (pomocny w dowiedzeniu społecznej użyteczności i sprawczości materialnych pozostałości przeszłości oraz archeologii). W podsumowaniu przedstawiono argumenty za zasadnością traktowania jako integralnego elementu praktyki archeologicznej społecznego obiegu wiedzy archeologicznej, który autorka proponuje nazywać procesem uspołeczniania archeologii.