Powieść autobiograficzna jako dokument osobisty i podobny do pamiętników konkursowych materiał badań socjologicznych.
Jacek Kubera
T. 14, 1 (2015), s. 45-60, [1]
The article presents selected arguments in favor of treatment of autobiographical novels in sociology as personal documents. Firstly, the assumptions of the biographical method (or biographical perspective) are demonstrated. All of them can be applied in social sciences analysis using both diaries (autobiographies, memories) written in competitions organized by sociologists and autobiographical novels published in the book market. As it is known, the tradition of research on competition diaries is related to the names of sociologists such as F. Znaniecki, J. Chalasinski, W. Grabski, L. Krzywicki, J. Szczepanski and Z. Dulczewski. Secondly, the author of the article makes an attempt to answer why autobiographical novels can be used in social science research. For this purpose, the author points out the similarities between both of the above-mentioned types of narration. At the end, it is presented why the probability criterion (met by both the competition diaries and autobiographical novels) is the most important feature in the study of personal documents. This criterion gives the researcher the opportunity to discuss, among others, the attitudes and values of social categories which include the author of the document and which also are described in the document.
Artykuł przedstawia wybrane argumenty na rzecz traktowania w socjologii powieści autobiograficznych jako dokumentów osobistych. W pierwszej kolejności omawia założenia metody (perspektywy) biograficznej. Mogą one mieć zastosowanie w analizach socjologicznych wykorzystujących zarówno treść pamiętników (autobiografii, wspomnień) pisanych w ramach konkursów organizowanych przez socjologów, jak i powieści autobiograficznych publikowanych na rynku książki. Tradycja badań opierających się na pamiętnikach konkursowych związana jest w dużej mierze z socjologią polską i takimi badaczami jak F. Znaniecki, J. Chałasiński, W. Grabski, L. Krzywicki, J. Szczepański czy Z. Dulczewski. W drugiej części artykułu autor nawiązuje do wcześniejszych ustaleń i stara się powiedzieć, dlaczego powieści autobiograficzne mogą być wykorzystywane jako materiał badań społecznych. W kilku punktach prezentuje podobieństwa między wskazanymi w tytule dwoma rodzajami narracji. Stwierdza, że podstawową cechą dokumentów osobistych jest spełnianie kryterium prawdopodobieństwa (respektowane zarówno w przypadku pamiętników konkursowych, jak i powieści autobiograficznych). Pozwala to badaczowi m.in. na wnioskowanie o postawach i wartościach kategorii społecznych, do których należy autor dokumentu i które jednocześnie opisane są w dokumencie.