The war is not over until it is over – contemporary films as a means of national identity construction and memory in Poland.
Angelica Camacho
T. 14, 3 (2015), s. 17-27, [1]
Films are an important source of symbolism. They help people construct a national identity and memory of the past. Contemporary film productions in Central and Eastern Europe which focus on themes such as World Wars I and II and post-communism, rewrite and redefine the national identity of citizens. It is important to analyze and discuss these films as a way to gaining a richer understanding of the discourses of national identity. In the Polish film „Rose” (Róża) by Wojciech Smarzowski, the main female character is the recipient of an imposed identity before and after World War II. On the other hand, in the Polish film „In Darkness” director Agnieszka Holland tells the story of a man who helps Jews hide in the sewer system. Holland and Smarzowski portray Poles as individuals willing to risk their lives for Jewish people: this is also national identity construction.
Polski przemysł filmowy ostatnio skupia się na przedefiniowywaniu II wojny światowej i Holocaustu. Ta tematyka stale powraca w filmach, a reżyserzy stają się głosem Polaków opowiadających na nowo historię okresu Holocaustu. W artykule skupię się na tym, jak w filmach Agnieszki Holland „W ciemności” i Wojciecha Smarzowskiego „Róża” zarysowany jest trudny okres powojenny, w którym Polacy są ofiarami agresji ze wschodu i z zachodu. Żyjąc samemu w trudnych czasach, niewiele można było zrobić dla innych, np. Żydów czy Mazurów. Mimo to Polacy pomagali w miarę możliwości, chociaż groziło im uwięzienie czy rozstrzelanie. Powszechna w skali międzynarodowej pretensja, że Polacy za mało pomagali innym, bardziej cierpiącym, jest w tych filmach obalona, przez pokazanie sytuacji samych Polaków. Agnieszka Holland twierdzi, że żydowscy bohaterowie u Wajdy „mają ambicję pojednania Żydów i Polaków. A on sam (Wajda) tworzy filmy ogarnięty własną obsesją winy” (Haltof 2012: 187). Wygląda na to, że Agnieszka Holland odziedziczyła po swoim nauczycielu to samo poczucie winy i teraz próbuje pojednać Żydów i Polaków. Filmy „Róża” i „W ciemności” prezentują alternatywną interpretację historii Polaków podczas II wojny światowej, a oni sami są przedstawieni jako ofiary okupacji rosyjskiej i niemieckiej. W tych warunkach starają się przetrwać, ale mimo trudnej sytuacji pomagają innym na tyle, na ile jest to możliwe.