Magic as a science of imagination in the work of Ioan P. Culianu (1950–1991)
Roberta Moretti
T. 16, 4 (2017), pp. 59-66, [1]
The powerful spreading of new technologies and the mass media civilization have had a subtle, stealthy effect on the human imagination, a process that has its counterpart in external reality, in historical changes and in society. The role of imagination through historical changes was extensively explored by Ioan P. Culianu, a Romanian historian of religions and specialist in Late Antiquity and gnosticism, whose research was brutally interrupted by his assassination on May 21, 1991. He was shot to death around midday inside of a toilet at the Department of the Divinity School of the University of Chicago where he was teaching. He was only 41 years old. One of his main books is Eros and magic in the Renaissance (The University of Chicago Press, 1987), which has been translated into many languages and is probably one of the most complex and interesting 20th-century studies on magic. He points out that the working of fantasy was fundamental to comprehend magical processes in the Renaissance, since magic was primarily directed to affect human imagination through the manipulation of phantams (‘images’ in Greek). He has been also a pioneer in the study of the historical vicissitudes that caused imagination to change from a civilization based on magic, as in the Renaissance, to a modern one based on science. To the scholar, the transition from a magic-based society to a modern one is explicable primarily by a change in the imaginary. One of the purposes of this paper is to shed light on the work of Ioan P. Culianu, especially on his research on magic, which he carried out throughout his life. Particularly interesting are the articles published in the last period of his life (1990–1991), when he was trying to develop a new paradigm of knowledge in the Humanities, concentrating on the study of the mind. He was shaping an original but uncompleted theory where the ‘cognitive revolution’ was to be applied across and beyond the contexts of human science.
Dynamiczne rozprzestrzenianie się nowych technologii i cywilizacja mass mediów wywierają subtelny wpływ na ludzką wyobraźnię. Proces ten ma swoje przełożenie na rzeczywistość zewnętrzną, historyczne przemiany i na społeczeństwo. Rola wyobraźni w kontekście przemian historycznych była szeroko badana przez Ioana P. Culianu, rumuńskiego historyka religii i specjalistę od późnego antyku i gnostycyzmu, którego prace zostały brutalnie przerwane przez zamach 21 maja 1991 roku. Został on bowiem wówczas zastrzelony około południa w toalecie Divinity University of Chicago, gdzie nauczał. Miał tylko czterdzieści jeden lat. Jedną z jego głównych książek jest Eros i magia w renesansie (The University of Chicago Press, 1987), która została przetłumaczona na wiele języków i jest prawdopodobnie jednym z najbardziej złożonych i interesujących XX-wiecznych studiów, dotyczących tematyki magii. Podkreśla on, że znaczenie fantazji było fundamentalne dla zrozumienia renesansowych poglądów, dotyczących możliwości przeprowadzenia magicznych działań, ponieważ magię rozumiano wtedy jako wpływ na ludzką wyobraźnię przez manipulowanie fantomami (czyli „obrazami” w języku greckim). Culianu był także pionierem w badaniu historycznych uwarunkowań przekształcenia wyobraźni magicznej w wyobraźnię świata opartego na nauce. Według uczonego przejście od społeczności posługujących się zabiegami magicznymi do współczesności można wytłumaczyć przede wszystkim zmianą wyobrażeń. Jednym z celów tego artykułu jest przedstawienie twórczości Ioana P. Culianu, a szczególnie jego badań nad magią, które prowadził przez całe życie. Szczególnie interesujące są artykuły opublikowane w ostatnim okresie jego życia (1990–1991), kiedy to próbował on opracować nowy paradygmat wiedzy w naukach humanistycznych, zogniskowany na badaniach umysłu. Culianu wypracował oryginalną, chociaż niedokończoną teorię, w której idea „rewolucji kognitywnej” miała być stosowana zarówno w kontekście nauki, jak i poza nim.